Θαλής

Εφευρέτης της φιλοσοφίας –η οποία σε σχέση με άλλους τομείς του πολιτισμού, όπως η θρησκεία ή η τέχνη, μπήκε αργά στην ιστορία του πνεύματος, άπου τον 6ο αιώνα π.Χ. – είναι ο Θαλής από την Μίλητο της Μικράς Ασίας, που γεννήθηκε γύρω στα 624 π.Χ. και πέθανε περί το 546 π.Χ. Ήταν ο πρώτος στοχαστής που του δημιουργήθηκε η περιέργεια[*] να δει ποια θα μπορούσε να είναι η αρχή του κόσμου, ποιο είναι το στοιχείο εκείνο από το οποίο δημιουργήθηκαν τα πάντα. Βέβαια, και πριν από τον Θαλή οι άνθρωποι προσπάθησαν να εξηγήσουν πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος. Στους κόλπους της θρησκείας και της μυθολογίας υπάρχουν περιγραφές που λένε από πού ξεκίνησαν όλα. Ο Θαλής, όμως, επιχείρησε να ικανοποιήσει την περιέργειά του υιοθετώντας έναν νέο τρόπο προσέγγισης διαφορετικό από την θρησκεία και την μυθολογία. Κι ο νέος αυτός τρόπος προσέγγισης των πραγμάτων, που εισηγήθηκε, είναι η φιλοσοφία, η οποία βασίζεται στην λογική και την παρατήρηση. Ακολουθώντας την φιλοσοφία, λοιπόν, ο Θαλής οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι αρχή των πάντων είναι το νερό, πράγμα που δικαιολογεί και τον ισχυρισμό του ότι η γη στηρίζεται στο νερό[†]. Με την επισήμανσή του αυτή σχετικά με το νερό ικανοποίησε την περιέργειά του ως προς το ποιο θα μπορούσε να είναι το στοιχείο από το οποίο δημιουργήθηκε ο κόσμος. Η περιέργεια, όμως, παρακίνησε τον Θαλή να σκεφτεί κι άλλα πράγματα, όπως ότι ο μαγνήτης έχει ψυχή και, ως εκ τούτου, μπορεί να συμπεριφέρεται όπως εμείς οι άνθρωποι. Η άποψη αυτή δεν είναι τόσο εξωπραγματική όσο εκ πρώτης όψεως φαίνεται, αν σκεφτούμε ότι σήμερα πολλοί επιστήμονες διατείνονται ότι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές –οι οποίοι, για την κοινή γνώμη, όπως οι μαγνήτες, δεν μπορούν να εξισωθούν με τους ανθρώπους– διαθέτουν ψυχή και, κατ’ επέκταση, έχουν την ικανότητα να προβαίνουν σε ανάλογες προς τις δικές μας νοητικού και συναισθηματικού χαρακτήρα ενέργειες[‡].

Ακόμη ο Θαλής πέτυχε στην ζωή του κι άλλα εντυπωσιακά πράγματα. Εισήγαγε στην Ελλάδα την γεωμετρία –την οποία εμπνεύστηκε από τις πρακτικές γνώσεις των Αιγυπτίων, στην χώρα των οποίων πήγε για να διευρύνει τον ορίζοντα του νου του– και ανακάλυψε τον ηλεκτρισμό. Η αφοσίωσή του στην έρευνα, ωστόσο, προκειμένου να ικανοποιήσει την περιέργειά του, προκαλούσε στον περίγυρό του την θυμηδία και την χλεύη. Λένε[§] πως κάποτε, καθώς, περπατώντας, κοιτούσε πάνω προς τον ουρανό για να μελετήσει τι κινήσεις των άστρων, σκόνταψε σε ένα πηγάδι και κινδύνεψε να πέσει μέσα. Μια υπηρέτρια από την Θράκη που έτυχε να βρίσκεται εκεί τον ειρωνεύτηκε που έψαχνε να βρει τι συμβαίνει στον ουρανό ενώ δεν μπορούσε να δει τι γίνεται μπροστά στα πόδια του. Τον κορόιδευαν, επίσης, για την φτώχεια του. Στους επικριτές του που ήταν φτωχός και αδιαφορούσε για τα πιο προφανή πράγματα απάντησε αποστομωτικά. Κάποια χρονιά που κανείς δεν υπολόγιζε ότι θα υπήρχε μεγάλη σοδιά ελιών, αυτός, χάρη στις αστρολογικές παρατηρήσεις του, πρόβλεψε το αντίθετο φροντίζοντας, παράλληλα, να καπαρώσει όλα τα ελαιοτριβεία της περιοχής. Όταν, λοιπόν, επιβεβαιώθηκαν οι προβλέψεις του και όλοι οι συμπολίτες του έτρεχαν σαν τρελοί να βρουν ελαιοτριβεία για να βγάλουν λάδι, αυτός, εκμεταλλευόμενος την ανάγκη τους, τους τα νοίκιασε σε πολύ υψηλή τιμή, γεγονός που του απέφερε πολλά χρήματα. Αν, λοιπόν, οι φιλόσοφοι, θέλησε να δείξει ο Θαλής με την ενέργειά του, δεν ενδιαφέρονται για τα καθημερινά και τα προφανή και αδιαφορούν για τον πλούτο, δεν είναι γιατί είναι ανίκανοι, αλλά γιατί, απλώς, έχουν άλλο στόχο –να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του πνεύματός των τις οποίες τους δημιουργεί η περιέργειά των.

Κατεβάστε το pdf αρχείο εδώ

[*] Η περιέργεια αποτελεί, κατά τον Αριστοτέλη, την αιτία για να εμπλακεί κανείς στην φιλοσοφία. Πβ. Να παρατεθεί και το σχετικό απόσπασμα.

[†] Αριστοτέλης, Μ.τ.φ. 1.3.983b6-984a4 (να εντοπιστεί ακριβέστερα) ή DK11A12.

[‡] Να βρεθεί reference σε βιβλίο μου, αν υπάρχει

[§] Πλάτων, Θεαίτητος 174a-b).